Tektoniek van San Sebastiano

Begonnen in 1460 volgens de plannen van Leon Battista Alberti, was het gedeeltelijk afgesloten in het midden van jaren 1470, toen de bouw was vertraagd en niet meer was geregisseerd door Alberti. Als gevolg is er weinig overgebleven van het werk van Alberti, afgezien van het plan, dat wordt beschouwd als een van de vroegste en belangrijkste voorbeelden van de in de Renaissance centraal gesitueerde kerken. dat één van de vroegste en meest significante voorbeelden van Renaissance centraal-geplande kerken wordt besproken. Het plan is in de vorm van een Grieks kruis, met drie identieke wapens die de apsis centreren, (=De apsis, absis of abside (absidiool), is een halfronde, of veelhoekige, nisvormige ruimte aan een basilica, kerk, kathedraal of tempel) onder een centraal gewelf zonder enige binnenlandse verdelingen. De kerk ligt op een begane grond crypte die was bedoeld om te dienen als een mausoleum voor de Gonzaga familie.

(Voorbeeld van een apsis)

Alberti verklaart dat de esthetische verschijning van een gebouw wordt bepaald door twee componenten: schoonheid en ornament. Schoonheid is als de harmonie van en de overeenstemming tussen alle delen zodanig dat niets kan worden toegevoegd of weggenomen zonder schade aan het geheel. Ornament is een soort glans die wordt toegevoegd om de schoonheid te verhogen. Schoonheid is iets aantrekkelijks dat eigen en ingeboren is en dat over het geheel is verspreid, terwijl ornament iets is wat is toegevoegd en ergens op aangebracht. Ornament is de verfraaiing van het gebouw in de ruimste zin van het woord, van de stenen voor de buitenmuren tot de kandelaars binnen.

Alberti benadrukt meer dan eens dat de zuil zonder meer het voornaamste ornament in elke architectuur is. De zuil neemt dan ook een prominente plaats in Alberti’s esthetica in, en grote delen van zijn werk houden zich met haar bezig.

(Een voorbeeld van een zuil in het werk van Alberti)

Door de zuil in de categorie van het ornament te plaatsen raakt Alberti één van de centrale problemen van de renaissance-architecuur aan. Omdat hij uitgaat van de muur, het belangrijkste element van de hele renaissance architectuur, ziet hij de zuil in de eerste plaats als decoratie. Hij was niet bekend met de griekse temepel, waarin de zuil het basiselement van het gebouw vormt. De architectuur van de Romeinse keizertijd, die zijn enige voorbeeld was, kan worden opgevat als tussenstadium tussen de griekse bouw kunst en die van de renaissance. Zij is wezenlijk een architectuur van de muur, met alle compromissen die nodige bleken om de griekse zuilenorden om te vormen tot zuivere wanddecoratie; toch blijft in veel gevallen de oorspronkelijke functionele betekenis van de orden behouden.

Het volledig ontbreken van kolommen in de gevel betekende voor Rudolf Wittkower een beslissende keerpunt in de interpretatie van Alberti's architectuur, die verder gaat dan zijn uitspraken in De Re Aedificatoria waar hij de kolom beschouwd als een van de meest nobele ornament van het gebouw. De gevel verbergt een narthex (=De narthex, soms ook atrium of paradijs genoemd, is de voorhal of het portaal van een kerkgebouw) die over de volledige breedte van de structuur loopt en precies even breed is als de hoogte van de ingang van het niveau van de top van het fronton, maar kan worden uitgerust met de perfecte geometrie van het plein. De tempel voorzijde is omgezet door Alberti in de muur-architectuur, zoals Wittkower opmerkt. Ook is er een complete reeks van pilasters, zoals pilaren ingebed in de wand weggelaten om de twee buitenste, en onhandige deuropeningen te flankeren.

(Voorbeeld van een narthex)

Twee buiten trappen werden toegevoegd in de twintigste eeuw; voorafgaand aan 1925 tonen de oude foto’s bij de ingang één enkele trap aan quattrocentologgia die aan het ontwerp van Alberti wordt toegevoegd was. Wittkower toont aan dat het plan van Alberti uit een reeks trappen bestaat die de volledige breedte van façade betrok en die tot vijf deuren leidt.

De tektoniek van dit gebouw valt in de doorsnede vrij goed uit te leggen. Hierin valt meteen op dat het mausoleum meerdere kolommen in de ruimte heeft staan. Dit komt omdat de kerk van San Sebastiano op het mausoleum gebouwd diende te worden. Het gehele gebouw valt onder ceramische bouw. Dit wil zeggen dat de (grotendeels) constructie bestaat uit stenen.

Wat mogelijk van toepassing kan zijn is dat er gebouwd kan zijn met driehoekige bakstenen. Zo werd het wel makkelijker om bogen te maken, aangezien er dan een steen weggelaten kon worden. Deze kon opgevuld worden met een bewerkbaar materiaal en worden afgewerkt. Dit is puur speculatie.

Buiten de muurarchitectuur die naar boven komt ziet men dat de dakconstructie die overigens niet in het oorspronkelijke plan voorkwam is geconstrueerd uit houten balken en liggers. De stenen constructie zou in het oorspronkelijke plan weg gepleisterd worden aangezien het zo als kerk werd beschouwd als een sereen en heilig geheel.

(Een doorsnede van San Sebastiano)

(De balkverbinding in San Sebastiano)